Zingeving? Geen punt. Bodem.

In de ggz is al enige tijd een ontwikkeling gaande waarin aandacht voor psychische symptomen minder op de voorgrond staat en er meer aandacht komt voor andere aspecten van herstel. Vaak wordt gewezen op vijf gebieden waarop aan herstel gewerkt kan worden: a) verbondenheid met anderen; b) herdefiniëring van de eigen identiteit, c) weerbaarheid opbouwen tegen stigma, betekenisgeving aan het eigen levensverhaal en sociale rollen; d) grip krijgen op het eigen leven; e) hoop op een betere toekomst.

Een belangrijk onderwerp bij dit herstelgericht werken is zingeving.  Zingeving is volgens de kwaliteitsstandaard ‘Zingeving in de psychische hulpverlening’ die recent door AKWA-GGZ (2023)  is ontwikkeld, dat wat het meest belangrijk of betekenisvol is in, en richting geeft aan je leven. Volgens deze standaard moet elke hulpverlener, en dus ook de sociaal werker, in de behandeling aandacht besteden aan zingeving.

Dat roept wel vragen op. Hoe ziet deze aandacht voor zingeving door sociaal werkers er dan uit? Kunnen ze dit ook; zijn ze hier voldoende voor opgeleid? En hebben ze daar in de dagelijkse praktijk voldoende ruimte voor? Hoe verhoudt hun bemoeienis zich tot die van andere professionals?

In zijn postdoc-onderzoek ‘Zingeving de basis’ probeerde Henk Stulp hier een antwoord op te vinden, onder andere  door hulpverleners en zorgvragers hierover te interviewen en enquêteren. Het betrof 13 hulpverleners en 13 zorgvragers uit drie ambulante teams van een christelijke zorginstelling die wilde onderzoeken hoe zingeving meer het uitgangspunt van het hulpverlenend handelen kan worden. Hoewel dit onderzoek dus in een specifieke context is uitgevoerd, bevat het naar verwachting ook voor andere instellingen voor ambulante begeleiding in de ggz veel herkenbare thema’s en kan het daarom behulpzaam kan zijn bij een bezinning op de vraag hoe sociaal werkers in de ggz aandacht kunnen geven aan zingeving.

Uit de resultaten van het onderzoek zijn ook zingevingscompetenties voor de sociaal werker afgeleid en besproken in een expertmeeting.

• Psychische problematiek kan het zingevingsproces zelf verstoren
• Social workers vervullen een belangrijke rol bij de ondersteuning van ‘wat er voor cliënten echt toe doet’, deels door zelf te voorzien in de belangrijke behoefte van cliënten om gezien en erkend te worden
• Deze professionele nabijheid plaatst de social worker wel voor (verder te doordenken) spanningsvelden en dilemma’s, want ‘vriendjes worden met de cliënt’ is toch niet de bedoeling

• Mogelijk gemaakt door een subsidie van SIA (HBOPD.2028.05.066)
• Uitgevoerd bij en met Profila Zorggroep
• Met medewerking van Annemiek de Jonge (onderzoeker Viaa) en Klazien Tempelaar (medewerker Profila Zorggroep)
• In samenwerking met zowel het lectoraat Zorg en Zingeving als het lectoraat Centrum voor Samenlevingsvraagstukken van Hogeschol Viaa