Docent Elsbeth Ligtenberg over burgerschap

Wat is burgerschap?
Burgerschap zit in alles. Het speelt een rol in ons dagelijks leven. Je kunt het zien als een vorm van persoonlijke en sociale ontwikkeling: wie ben jij in relatie tot de ander en de wereld om je heen? Welke rol speel jij in onze samenleving?

In onze steeds individualistischer wordende maatschappij is burgerschap van groot belang. In het oosten, waar ik vandaan kom, spreken we over noaberschap: het omkijken naar en zorgen voor elkaar. Helaas komt dit soort zorgdragen voor elkaar steeds minder voor. Door burgerschap te stimuleren, wil ik leerlingen laten ervaren dat ze niet alléén burger zijn, maar ook deel uitmaken van een groter geheel: de samenleving, maatschappij en de wereld. Dit brengt vanzelfsprekend verantwoordelijkheden met zich mee.

Zou je burgerschap kunnen vergelijken met maatschappijleer?
Niet echt, burgerschap is namelijk meer dan dat. Waar maatschappijleer zich richt op vooral kennis van onze maatschappij, gaat burgerschap verder: het draait om vaardigheden. Leerlingen denken bijvoorbeeld na over maatschappelijke vraagstukken, vormen meningen of organiseren een verkiezing.

Hoe kunnen scholen burgerschap vormgeven?
Scholen hebben de vrijheid om burgerschap op hun eigen manier vorm te geven, zolang ze voldoen aan de wettelijke eisen en vastgestelde doelen. Burgerschapsonderwijs moet actief, doelgericht, samenhangend en herkenbaar zijn, daarnaast zijn scholen verplicht om de resultaten te meten. Met mijn methode maak ik dit voor scholen concreet. Scholen hebben verder de taak om burgerschap onderdeel te maken van hun schoolcultuur, denk bijvoorbeeld aan de integratie in andere lessen of een democratische inspraak van leerlingen.

Hoe kun je zoiets meten?
Scholen zijn vrij in de manier waarop ze burgerschap meten, wel moeten ze de voortgang van leerlingen kunnen aantonen. In de methode die ik heb ontwikkeld, houden we hier rekening mee. Daarin wordt namelijk inzichtelijk gemaakt welke vaardigheden leerlingen hebben of nog moeten ontwikkelen, zodat zij die kunnen toepassen in de maatschappij. Met het meetinstrument dat onderdeel is van onze methode kunnen docenten die vaardigheden makkelijk meten. Dit kan bijvoorbeeld door middel van gesprekken, observaties of vragenlijsten. Met deze informatie wordt het voor scholen makkelijker om hun eigen visie op het volgen van burgerschap te ontwikkelen.

Hoe zal de rol van burgerschap in het onderwijs er over vijf jaar zijn?
De toekomst van burgerschap in het onderwijs ziet er veelbelovend uit, zeker met de nieuwe burgerschapswet. Hoewel er nu nog veel verschillen zijn tussen scholen, waarbij sommigen zoekende zijn en anderen het al goed op orde hebben, geloof ik dat burgerschap een belangrijke rol in het onderwijs gaat spelen. Het is jammer dat veel scholen burgerschap nog als een verplichting zien, want mijn ervaring is dat het kan leiden tot waardevolle lessen met boeiende gesprekken!

Wat is jouw advies voor die docenten?
Docenten die misschien een beetje ‘burgerschapsmoe’ zijn, wil ik aanmoedigen om zich erin te verdiepen en gewoon eens zo’n burgerschapsactiviteit te gaan doen. Burgerschap is namelijk echt enorm waardevol voor je lessen en voor de persoonlijke ontwikkeling van leerlingen. Het raakt de kern waar wij als onderwijzers onze leerlingen voor voorbereiden, namelijk een actieve deelname aan onze veranderende samenleving.

Klik voor meer informatie over Elsbeths methode op www.burgerschaplessen.nl.