Een koekje en een casus bij de koffie

Verpleegkundigen gebruiken koffiepauze voor zingeving

Dat een koffiepauze méér kan opleveren dan alleen een praatje over koetjes en kalfjes tijdens het indrukken van de knop ‘caffè latte’, weten ze maar al te goed bij de verpleegafdelingen van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). Een keer per maand buigen ze zich tijdens de koffiepauze over prikkelende stellingen die betrekking hebben op spirituele zorg.

De bron van deze stellingen is de digitale LeerWerkPlaats,
mede ontworpen door Viaa-docent Foekje Pol. Zo theoretisch als het klinkt, zo praktisch is de uitvoerbaarheid van deze zingevende E-learning.

Als geestelijk verzorger bij het UMCG spreekt Thijs Hoogeveen regelmatig met mensen die in een moeilijke fase van hun leven zitten.

Thijs: “Als mensen iets ingrijpends meemaken, kunnen ze geconfronteerd worden met de broosheid en kwetsbaarheid van het leven, met afhankelijkheid, vergankelijkheid en soms ook met eindigheid. Ze gaan daardoor meer nadenken over wat écht belangrijk voor ze is, over wat betekenis voor ze heeft. Ook kunnen mensen zoekende zijn naar wat vertrouwen, rust en moed geeft. Veel mensen voelen de behoefte om hierover met iemand te praten, ook al vinden ze het soms moeilijk om er woorden aan te geven. Het is belangrijk dat verpleegkundigen en artsen weten dat deze behoefte er is en dat ze de signalen hiervan herkennen. Maar door tijdsdruk of verlegenheid over dit onderwerp, gaan zorgverleners niet altijd in op signalen of ze worden niet als zodanig (h)erkend.

Om de spirituele zorg voor onze patiënten te verbeteren, zijn we in 2018 begonnen met het project ‘Als niet alles is wat het lijkt’. De digitale LeerWerkPlaats is een van de middelen die we gebruiken om de aandacht voor zingeving te integreren in onze zorg. De LeerWerkPlaats helpt enorm om de bewustwording over het belang van zingeving op gang te brengen en om signalen die patiënten geven beter te herkennen.”

Open sfeer

‘Afscheid nemen is niet loslaten… het is een andere manier van vasthouden.’ Met deze stelling opent een module van de LeerWerkPlaats. Pittige kost voor een koffiepauze… Toch blijkt het een gouden greep te zijn om juist dan met elkaar in gesprek te gaan.

Collinda Vergeer is verpleegkundige bij het UMCG en werkt sinds 2018 met de LeerWerkPlaats: “De tool is informatief en praktisch ingericht. Bij iedere opdracht of casus zie je staan hoeveel tijd je nodig hebt om ’m te bespreken. Een koffiepauze is daarvoor heel geschikt, omdat je dan met een aantal collega’s bent. Aan de hand van de casussen vertellen we elkaar over mooie of moeilijke situaties die we meemaken. Hierdoor is er een open en veilige sfeer ontstaan in ons team.

Dat helpt mij om een stapje terug te doen en stil te staan bij wat ik zelf belangrijk vind. Dat bewustzijn zorgt ervoor dat ik patiënten makkelijker aanvoel en opensta voor hun angsten of onzekerheden. Patiënten voelen zich daardoor meer gezien en gehoord. Meer is meestal niet nodig. Professioneel luisteren gaat over luisteren naar gebrokenheid, machteloosheid, moedeloosheid, gekwetstheid, zonder gelijk iets op te willen lossen.”

Dezelfde taal (leren) spreken

Eén van de ontwerpers van de digitale LeerWerkPlaats is Viaadocent Foekje Pol. De input vergaarden ze gedeeltelijk zelf en kregen ze daarnaast rechtstreeks uit de praktijk van verschillende zorgprofessionals. Aanleiding om deze leeromgeving te maken, is de uitkomst van verschillende onderzoeken waaruit blijkt dat in de praktijk nog te weinig aandacht wordt besteed aan zingeving tijdens de palliatieve fase.

Foekje: “Inmiddels weten we al een tijd dat patiënten behoefte hebben aan een gesprek over wat hen bezighoudt, maar we weten nog steeds niet goed hoe dat moet. Het komt ook voor dat artsen en verpleegkundigen niet van elkaar weten of de ander hierover met patiënten praat. Terwijl goede begeleiding een patiënt zó veel oplevert. Als mensen hebben uitgesproken wat ze op hun hart hebben, sterven ze rustiger en is het voor de naasten die achterblijven makkelijker om verder te leven. Het is dus heel belangrijk dat verpleegkundigen en artsen signalen herkennen, weten wat ze ermee kunnen doen en zich realiseren dat het een gezamenlijk onderwerp is.

De digitale LeerWerkPLaats is zo ingericht dat iedereen die met patiënten werkt, er gebruik van kan maken. Dus naast artsen en verpleegkundigen, bijvoorbeeld ook fysiotherapeuten en schoonmaakpersoneel. Een van de positieve effecten hiervan is dat wie de leeromgeving gebruikt, dezelfde taal leert spreken over dit onderwerp. Dat maakt het makkelijker om patiënten gezamenlijk de begeleiding te bieden waar ze behoefte aan hebben.”