Praten over zingeving in de huiskamer: Hogeschool Viaa zoekt naar dé manier.

Aysha is een jonge vrouw van 35 jaar die te horen heeft gekregen dat ze uitgezaaide borstkanker heeft. Ze heeft  niet lang meer te leven. Haar leven staat op z’n kop. Wat kan ze nog, wat wil ze nog? Ze heeft levensvragen en vragen over het naderende levenseinde. Of neem Philip (59), een gescheiden man. Door corona is hij zijn baan kwijtgeraakt. Hij voelt zich gestrestst en worstelt met vragen van het leven. De huisarts heeft gezegd dat medicijnen alleen, niet helpen. Hij heeft geadviseerd iemand te zoeken om mee te praten. Bij wie kan hij dan terecht?

Twee fictieve voorbeelden van levensvragen waar ieder voor zichzelf een persoon bij kan bedenken. René van Leeuwen, lector Zorg en Zingeving op Hogeschool Viaa legt uit dat er in de zorg toenemend aandacht is voor levensvragen: “Hierbij kan gedacht worden aan mensen die chronisch ziek zijn, zij die palliatief worden behandeld of sociaal-maatschappelijke problemen ervaren. Deze situaties kunnen zogenaamde zingevingsvragen oproepen, zoals: Waar leef ik nog voor? Wat is mijn levensperspectief? Of: Wat vind ik nu nog belangrijk?”. De associatie tussen zingeving, levensvragen en religie is te eenzijdig. Dergelijke vragen zijn relevant bij religieuze en niet-religieuze mensen.

Kennis van de thematiek
Als iemand is opgenomen in een zorginstelling, dan kan hij of zij voor een gesprek terecht bij een geestelijk verzorger. In de thuissituatie is dat anders. Cliënten en burgers weten dan niet altijd bij wie ze terecht kunnen of er is in de woonomgeving niet altijd geestelijke verzorging beschikbaar. Het kabinet heeft geld ter beschikking gesteld om geestelijke verzorging in de thuissituatie beschikbaar te maken voor palliatieve patiënten in alle leeftijden en voor burgers boven 50 jaar (onafhankelijk van de zorgvraag). Het lectoraat zorg en zingeving van Hogeschool Viaa gaat door middel van actieonderzoek met zorgverleners in de genoemde regio’s aan de slag om de onderlinge samenwerking op dit gebied te verbeteren en geestelijke verzorging voor cliënten en burgers te realiseren.

Allereerst moet er een link worden gemaakt tussen de geestelijk verzorger en de professionals die in de wijk dagelijks aan de slag zijn. Oftewel de huisartsen, gemeentelijke wijkteams, fysiotherapeuten, wijkverpleegkundigen, vrijwilligers en bijvoorbeeld de wijkagent. Zij hebben contact met de burgers en kunnen hen doorverwijzen. Ook is het wenselijk dat deze professionals kennis krijgen van de thematiek om te weten wanneer men kan verwijzen. Op deze manier kan met elkaar samengewerkt worden. Van Leeuwen: “Iedere professional is op zijn eigen manier en in zijn eigen taal aan het werk. Daarom is het belangrijk dat ze alert worden op signalen die raken aan zingevingsthematiek. Door bijvoorbeeld door te vragen naar hoe het daadwerkelijk met iemand gaat.”

Zingeving en interprofessioneel werken
Van Leeuwen legt uit dat een actieonderzoek betekent dat de mensen in de praktijk met elkaar aan de slag gaan en gezamenlijk de juiste manier van werken van de grond proberen te krijgen: “Het lectoraat gaat dit onderzoek volgen en alle informatie verzamelen. We volgen niet alleen de professional, maar ook de burgers die met een geestelijk verzorger in gesprek zijn gekomen.”

Over twee jaar hoopt Van Leeuwen het project af te ronden en wil hij een model presenteren waar andere regio’s in het land gebruik van kunnen maken. Hij vertelt dat het onderzoek geheel in lijn is met wat Hogeschool Viaa belangrijk vindt: “Zingeving en interprofessioneel werken zijn twee thema’s die belangrijk zijn voor Hogeschool Viaa en waarin de verschillende opleidingen elkaar vinden.”

Samenwerken in de thuissituatie
Het actieonderzoek heeft de naam Zinvol samenwerken in de thuissituatie: Profilering, inbedding en borging van interprofessionele geestelijke verzorging. In twee regio’s (Noordwest-Veluwe, Putten en Elburg en Delft en omstreken) gaan professionals in vier wijknetwerken op zoek naar een gezamenlijke werkwijze voor geestelijke verzorging aan patiënten en cliënten in de thuissituatie. Het actieonderzoek is onderdeel van het programma Geestelijke verzorging van ZonMw. De partners Netwerk Palliatieve Zorg Noordwest-Veluwe en Zorgorganisatie Eerste Lijn werken samen en het lectoraat Zorg en Zingeving van Hogeschool Viaa in Zwolle voert het actieonderzoek als projectpartner uit.