Terugblik: Trek jij de stoute schoenen aan? - 16 februari 2022

Hoe ga je als professional om met regels die in de weg zitten? Hoe zoek je ruimte om beweging te krijgen en veranderingen aan te brengen, als je merkt dat dat nodig is voor je cliënt? Iets minder dan 90 docenten, studenten, ervaringsdeskundigen, beleidsmakers en vooral veel professionals kwamen af op dit onderwerp. Dit werkplaatsevent werd georganiseerd door de Werkplaats Sociaal Domein, het programmateam ‘Inclusieve samenleving’, in samenwerking met Viaa-docenten van de opleiding Sociaal Werk, profiel Zorg.   

13:00 – 14:00 Keynote door Marian Verkerk en reactie door Gerrit Holstege
14:00 – 14:15 Pauze
14:15 – 15:00 Deelsessies
15:00 – 15:15 Pauze
15:15 – 15:45 Online café

In de plenaire sessie riep Marian Verkerk, hoogleraar medische Ethiek aan het UMCG, op tot ‘professionele ongehoorzaamheid’. Zij maakt onderscheid tussen ‘de dingen goed doen’ (technische bekwaamheid) en ‘de goede dingen doen’ (morele bekwaamheid). In de praktijk is juist dat laatste soms lastig, en dat kan in sommige gevallen om actie vragen: professionele ongehoorzaamheid, ‘een publieke en niet gewelddadige handeling die tegen de beleid of wetgeving ingaat, met als enig doel het veranderen van het beleid’.  

Gerrit Holstege, netwerkgids bij MEE IJsseloevers, reageerde op haar inleiding. Hij herkent in zijn werkpraktijk sterk de moeite om ‘de goede dingen te doen’, vooral als iemand een net iets complexere situatie heeft dan waar beleid en regelgeving op ingericht zijn. 

Belangrijk is volgens zowel Marian als Gerrit, dat ook de organisatie en managers bewust ruimte geven aan professionals die op het juiste moment ‘professioneel ongehoorzaam’ zijn.

Klik hier om de keynote terug te kijken! 

Politiserend werken voor een (neuro)diverse samenleving
Door: Karlijn Roex

Hoe houden mensen zich staande in een samenleving als die hen als ‘abnormaal’ bestempelt, maar verwacht dat men ‘normaal’ doet? Dit zijn vragen die verder reiken dan zelfregulatie, medicatietrouw of herstelfase. Het gaat hier om een kwestie die diep verankerd is in onze maatschappij, die de marginalisatie van mensen met een psychiatrische achtergrond in stand houdt. Hoe kunnen werkers en beleidsmakers dit patroon doorbreken? Hoe kunnen zij op praktisch en lokaal niveau een verschil maken voor de emancipatie van mensen met een psychiatrische achtergrond? Deze en andere vragen kwamen aan bod in deze meeslepende en zeer interactieve sessie. 

Karlijn Roex is auteur en socioloog. Ze is gepromoveerd aan het Max Planck Instituut. De afgelopen vier jaar roerde ze zich als publicist in het debat over ‘verwarde personen’, en ook verwerkt zij dit thema kritisch in andere vormen, zoals theater. Dit kun je allemaal lezen op www.karlijnroex.net. 

Inzichten uit deze deelsessie:

• ‘Doe normaal’ is in de samenleving synoniem geworden met ‘het goede’. Wanneer je ‘abnormaal’ bent, verlies je gauw alle onschuld. Er is sprake van angst bij de omgeving en morele verlegenheid. Onderzoek toont aan dat 1/3e van de bevolking niet graag een schizofrene buurman wil hebben. Een psychiatrische aandoening onthullen op je werkplek kan leiden tot het niet verlengen van arbeidscontracten (of tot enkel tijdelijke contracten). Kortom neurodiverse mensen worden uitgesloten als maatschappelijke categorie; worden gezien als voorstadium van ‘gevaar.’ Dit bemoeilijkt participeren. 

• Wat is er nodig op macro-, meso- en microniveau?  

Macro: Bewustzijn van marginalisatie van de cliënten. Luisteren en serieus nemen. 

Meso: Probeer met neurodiverse mensen de omgeving te veranderen, waarin ze wel kunnen floreren. UWV/ Gemeente: niet alleen betaald werk, meer bestaansvormen. 

Micro: Hoe discriminatie aanpakken in direct contact? Machtsongelijkheid aanpakken. Iemand b.v. meer tijd geven in de groep om zijn/haar standpunt te formuleren. 

• ‘Nothing about us, without us’ Geef mensen zelf de belangrijkste definitiemacht in probleem en oplossing.  

• Website tips: www.heiligeboontjes.com en www.wegloophuisutrecht.nl  

—

Niet linksom? Dan rechtsom!
Door: Gerrit Holstege en Saskia Dulk

Binnen project ‘Netwerkgids’ gaat het om complexe casuïstiek en cliënten die moeilijk plaatsbaar bij een zorgaanbieder zijn, ook wel ‘onverstaanbaar gedrag’ genoemd. Om deze cliënten toch ergens te kunnen plaatsen, zijn de gebaande wegen vaak uitgesloten. Voor dit werk is het nodig om een lange adem te hebben. Opgeven is geen optie. Het is vaak nodig om buiten de lijntjes te kleuren.

Gerrit Holstege werkt inmiddels ruim 20 jaar als cliëntondersteuner bij MEE. Binnen deze organisatie heeft hij veel dingen gedaan en opgepakt. Holstege houdt van pionieren. Momenteel loopt een aantal projecten, zoals ‘Wooncoach’ en ‘Netwerkgids’.

Saskia Dulk is al 33 jaar werkzaam bij MEE in diverse functies; o.a. als consulent jeugd&gezin,  coördinator Integrale Vroeghulp en net zoals Gerrit nu als gespecialiseerde clientondersteuner in het project Netwerkgids.

Inzichten uit deze deelsessie:

• Creatief en volhardend zijn is belangrijk; het betrekken van familieleden kan daarin krachtig middel zijn 
• Kennis van de ingewikkelde sociale kaart is belangrijk; zorg dat info op websites helder en up-to-date is 
• Zoek elkaar op; (interdisciplinair) samenwerken gaat zoveel beter als je elkaar kent 

—

Inside-out: de ander en jij in complexe zorg
Door: Gustaaf Bos

Om een ander goed te begeleiden, moet je als zorgprofessional die ander kennen. En om die ander te kennen moet je jezelf kennen. Vanuit jouw specifieke context ‘maak je kennis’ met de ander in diens specifieke context. Die ander zit daarbij in een afhankelijkheidspositie ten opzichte van jou, zeker wanneer z/hij jou niet verbaal kan corrigeren of aanvullen. Het komt er helemaal op aan wanneer er sprake is van vastlopende situaties. Dan vraagt het durf, creativiteit en onderling vertrouwen van professionals en verwanten om een open blik te houden, en je niet verschuilen achter ‘veilige’ maar soms onvoldoende werkzame protocollen en checklists. In deze workshop willen we op basis van de bevindingen van Project WAVE (www.projectwave.nl) (beginnende) zorgprofessionals enkele inzichten bieden om in het werk dichtbij zichzelf, de eigen werk-/levenservaring, impliciete kennis en moreel-ethische overwegingen te blijven. Hierdoor kan het werk beter aansluiten bij wat de zorgprofessional als persoon te bieden heeft. Dit leidt tot meer coherentie en duurzaamheid in het professionele handelen, als aanvulling op de professionele standaarden.

Dr. Gustaaf Bos is als onderzoeker en universitair docent verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek. Gustaaf promoveerde in 2016 op een onderzoek naar wat er gebeurt in ontmoetingen tussen mensen met en zonder ernstige verstandelijke beperking in omgekeerde-integratiesettingen. In de jaren daarna probeert hij middels collaboratief onderzoek bij te dragen aan meer ruimte voor interpersoonlijke verbindingen tussen mensen met een ernstige verstandelijke beperking, hun familieleden, zorgverleners en andere betrokkenen; om zo de kwaliteit van bestaan van alle betrokkenen te vergroten.

Inzichten uit deze deelsessie:

• Het is belangrijk dat ieder in de kring rond mensen met moeilijk verstaanbaar gedrag, niet alleen een sociale positie heeft als moeder, zorgverlener, enzovoort; maar dat ze zelf ook een heel mens zijn, met gevoelens en emoties. Dit stelt dus de noodzaak om ‘emotieneutraal te reageren’ als hulpverlener ter discussie. Gustaaf geeft voorbeelden dat het lucht kan geven als bijvoorbeeld het gevoel van schaamte van een moeder voor agressief gedrag van haar kind, bespreekbaar wordt gemaakt. 
• Ook is het voor een goede kwaliteit van leven van iemand met moeilijk verstaanbaar gedrag belangrijk als hij niet gereduceerd wordt tot dat wat er in het dossier over hem staat. Misschien staat daar wel: ‘Dit is X. En hij kan wel eens agressief worden’, maar waarom staat er niet ook: ‘Hij houdt er erg van in het gras te liggen en naar de wolken te kijken’ en ‘Wordt rustig van muziek’? Een van de deelnemers in deze vertelt dat ze daarom voor nieuwe hulpverleners van haar meervoudig gehandicapte dochter filmpjes hebben gemaakt, die laten zien wie zij is. 
• Het gaat om eigenlijk kleine en normale dingen. Die zijn juist in complexe situaties nog steeds heel belangrijk: iemand leren kennen, reageren op emoties en je bewust zijn van je eigen emoties, wie de persoon tegenover je is en wat je zelf meebrengt in deze relatie. 

—

Lak aan de regels: in contact met mensen met psychose 
Door: Alke Haarsma-Wisselink

Asociaal, ontremd en grenzeloos – dit zijn enkele termen gegrepen uit rapportages over mensen met psychose. Als onderzoeker loopt Alke langdurig rond in contexten van begeleid wonen in Zwolle en Groningen, waar ze met anderen – primair mensen met psychose – kennismaakt, met een ethiek van vriendschap. Vanuit de relationele, reflexieve én meerstemmige kennis die dit oplevert op de thema’s ‘regels’ en ‘grenzen overschrijden’, bespreken we tijdens de sessie enkele concrete spanningen, dilemma’s én mogelijke kansen. Hoe verhoudt de manier waarop Alke zich verhoudt tot mensen met psychose zich tot de manieren waarop (beginnende) hulpverleners dit doen en wat kunnen we daarvan leren?

Alke Haarsma-Wisselink MA is cultuurwetenschapper en als docent-onderzoeker Sociaal Werk werkzaam bij Hogeschool Viaa. In een samenwerking tussen Viaa en UMC Groningen doet Alke promotieonderzoek naar de samenwerkingen met en rondom mensen met psychose in begeleid wonen contexten, binnen de grotere FOCUS studie.

Inzichten uit deze deelsessie:

• Het riep niet zozeer inzichten, maar wel de volgende vragen op m.b.t. professionals:
• Hoe onthul je de impliciete normen van systemen, familie, woonbegeleiding met het oog op het doel van de behandeling? 
• Professionals zijn soms erg bevoogdend, hoe verantwoorden zij die diverse normen van diversiteit?