De leraar in de praktijk; over levenswaardig leren

Kinderen en jongeren maken deel uit van de samenleving. Daarbij is het belangrijk dat ze hun plek in het leven vinden. De school is bij uitstek een ontmoetingsplek waar ze het leven kunnen leren en ontdekken. Een oefenplaats tussen thuis en samenleving is van levensbelang. Niet om alle maatschappelijke problemen op te lossen, maar als speelplaats om kinderen ‘in te leiden’ in de diverse dynamische wereld waarin we leven. Het gaat om zaken die belangrijk zijn voor het leven. Het gaat om waarden. We noemen dit levenswaardig leren. Alles wat waard is om geleerd te worden.​

Ieder mens heeft het recht, volgens de rechten van de mens, op goed onderwijs. Goed onderwijs verandert mensen en mensen kunnen de wereld daardoor veranderen. We hebben een verlangen om bij te dragen aan die verandering en om een stem te geven aan de lerende mens. Daarom doen we bij het lectoraat Goede Onderwijspraktijken onderzoek naar levenswaardig leren. Binnen het leergebied burgerschapsvorming specifiek en overige praktijken in het algemeen.

Aanwezig zijn

We hebben als samenleving met elkaar de belangrijkste opdracht van de wereld: kinderen laten groeien in deze maatschappij. Dit kan omdat we letterlijk aanwezig zijn met onze scholen in wijken en buurten. Het blijkt dat het kind en de wereld niet los zijn te verkrijgen. In ons onderwijs zoeken wij daarom steeds contact met het dagelijks leven van onze kinderen, hun directe omgeving en anderen die er op betrokken zijn.

Visie ontwikkelen

Dit betekent dat de school een visie op levenswaardig leren zou moeten formuleren die dit denken stimuleert. Het betekent dat je een brede opvatting als school moet hebben over leren. Het betreft een leren dat verder gaat dan een kwalificerende toerusting op het vervolgonderwijs, maar zich ook  oriënteert op de samenleving en het kind de ruimte biedt  om als het ware zijn intrede te doen in de veranderende samenleving.

Dat veronderstelt een leren dat gepaard gaat met onzekerheid, met verandering, met het nemen van risico’s, maar tegelijk ook  betekenisvol is en ruimte biedt aan perspectiefwissel. Wij zien het als een opgave voor het onderwijs om kinderen te helpen bij het begrijpen en betekenisgeven van de wereld. Het onderwijs mag zich daarbij gedragen als een egel die de lerende prikkelt om na te denken over waarden, normen en levensvragen.

De stem van de lerende

Het lectoraat Goede Onderwijspraktijken vindt dat de school de plaats is waar sociale verbondenheid plaatsvindt om te leren van en in het leven. Daarom is het lectoraat op zoek en nieuwsgierig naar die goede onderwijspraktijken, waarin leraren kinderen voorbereiden op het leven. Daarin speelt voor ons als lectoraat de stem van de lerende een cruciale rol. Het wordt zichtbaar door het luisteren, het leren en het leiden van het lerend kind als basis te nemen.

Wij onderzoeken praktijken waarin de onderwijsprofessional zijn eigen nieuwsgierigheid inzet binnen de eigen praktijk, luistert en ruimte maakt voor zijn eigen kwetsbaarheid. Daarbij gaat het om vragen als: Wie ben jij? Van waaruit handel jij? Hoe handel jij voor goed onderwijs? Het veronderstelt een eigen mens- en wereldvisie en de vaardigheid om deze concreet te verbinden met de dagelijkse onderwijspraktijk. Het gaat om een ecologische benadering, omdat ons menselijk bestaan is ingebed in netwerken, systemen en relaties, die wederzijds afhankelijk van elkaar zijn.

Levenswaardig onderwijs

Niet het kind noch de leerstof staan centraal, maar het levenswaardig leren verbonden met het mens-zijn als onderdeel van het in de wereldzijn. Het sluit aan bij de ‘six beyonds’ die Perkins (2014) schets in Future Wise. Educating our children for a changing world. Wij noemen ze vergezichten of idealen. Dezen vormen de basis voor het formuleren van praktijkgerichte onderzoeksvragen naar de kracht en betekenis van levenswaardig onderwijs:

1. Hoe pas je de zogenoemde 21-eeuwse vaardigheden als cultuurkritiek, creatief denken, leren samenwerken en leiderschap toe binnen het levenswaardig leren?
2. Hoe benut je andere disciplines om kinderen voor te bereiden op de toekomst als bio-ethiek, ecologie, psychologie en sociologie om de wereld te begrijpen?
3. Hoe stimuleer je het interdisciplinair denken en werken in de school om de wereld beter te verstaan?
4. Hoe introduceer je perspectieven vanuit globalisering en duurzaamheid om kinderen voor te bereiden op hun intrede in de wereld?
5. Hoe formuleer je vakinhouden die een relatie hebben met de werkelijkheid van het leven waarin de kinderen zich bewegen?
6. Hoe maak je het mogelijk dat kinderen meer kunnen kiezen in wat en hoe ze leren binnen de context van levenswaardig leren?